پل خواجو - زیباترین پل زاینده رود را از نزدیک ببینید + تصاویر فوق العاده

مصالح مورد استفاده در پل خواجو و | انتخاب هایی هوشمندانه

کارشناسان معماری از پل خواجو به عنوان نقطه اوج در صنعت پل سازی ایران یاد می کنند و معتقدند مصالح به کار رفته در ساخت این سازه بسیار هوشمندانه انتخاب شده اند. در ادامه به بررسی این مصالح می پردازیم:

آجر: برای پوشش پل خواجو همانند سایر پل های مشابه عمل شده و آجر و گچ مصالحی هستند که برای این امر به کار رفته اند. طاق زنی و ساختن جرزها با استفاده از آجر، شیوه ای مرسوم در سراسر ایران بوده است و در پل خواجو نیز به چشم می خورد. از سوی دیگر به دلیل حضور آب، استفاده از خشت در ساخت پل چندان منطقی به نظر نمی رسد و به همین دلیل آجر بهترین گزینه به شمار می رود.

سنگ: در بستر رودخانه، پایه های پل و حتا قسمتی از جرز دیوار و بدنه سازی، استفاده از سنگ مشهود است و اقدامی منطقی برای محکم کردن و تقویت پل در برابر جریان آب به شمار می رود. استفاده از سنگ در جرزها، علاوه بر پی ها و پایه های زیرین به استحکام پل کمک شایانی می کند و باعث می شود مقاومت آن افزایش یابد.

سنگ درون پی ها و پایه ها به صورت قلوه سنگ است. به منظور تامین وزن مورد نیاز، فضای بین طاق ها را با قلوه سنگ پر کرده اند. از سوی دیگر برای اینکه اثر فرساینده حاصل از عبور و مرور انسان ها، چهارپایان و درشکه ها، نیز خنثی شود، کف عبورگاه پل را نیز با قلوه سنگ پوشانده اند تا بتوانند مقاومت لازم را به وجود آورند. 

در سنگ فرش کف رودخانه، پله ها، پوشش روی پایه ها و آب روها و بدنه جرزها نیز از لاشه سنگ و تخته سنگ های تراشیده استفاده شده است.

ملات ها: یکی از مصالح مهم مورد استفاده در هر سازه ای، ملات ها هستند که اتصال اجزا را ممکن می کنند. در مورد پل ها موضوع کمی متفاوت است و به ویژه در قسمت هایی همچون پایه ها و پی ها که در برخورد مستقیم با آب هستند باید از ملات مقاوم در برابر آب استفاده شود. در این زمان استفاده از ملات های آهکی به ویژه ساروج بهترین گزینه به نظر می رسد.

ساروج از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن و نشانه هوشمندی آنان است. برای ساختن این ملات در ابتدا خاک رس و آهک را به نسبت شش و چهار ترکیب می کنند تا گلی سفت به دست آید و سپس دو روز آن را ورز می دهند. در مرحله بعدی، ترکیبی از خاکستر کوره های حمام با مقداری مواد الیافی لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی) به آن اضافه می‌کنند و ترکیب تازه به دست آمده را با چوب هایی به قطر ده سانتی متر می‌کوبند تا به عمل آید و مورد استفاده قرار گیرد.

ملات دیگر مورد استفاده در پل گچ است که در طاق ها، جرزها، بندکشی ها و تزیینات اتاق های شاهی (فضای میانی پل) به کار رفته است.

کاشی: برای زینت بخشیدن به برخی قسمت های پل همچون نمای آن در پشت بغل طاق ها (دو طرف بالای قوس) از کاشی های خشتی و معقلی با طرح های متنوع استفاده شده است. کاشی خشتی که با نام هفت رنگ نیز مشهور است، از تلفیق خشت‌های ظریف لعاب دار ساخته می شود که هریک از آنها بخشی از طرح کلی را در بر دارند. کاشی معقلی نیز نوعی کاشی با طرح های هندسی است که با تلفیق اشکال هندسی ساخته می شود.

چوب: چوب در سازه هایی که با آب سر و کار دارند جنبه مصرف موقتی داشته و در پل خواجو در پشت بندها تعبیه شده و برای بستن دریچه های آب گیر سدها به کار می رفته است. هنگامی که می خواستند، آب در پشت سد (پل) دریاچه ای را تشکیل دهد، با دریچه های چوبی آب راه های پل را می بستند و برای مقاومت در برابر فشار آب از پشت بندها و شمع های مایل چوبی پیش بینی شده بودند. شمع در واقع نوعی ستون قطور چوبی است که نقش بسزایی را در مقاومت سازه ایفا می کند.